سال يكهزار و سيصد و سي و دو شمسي بود، من و عده‏اي از جوانان پر شور آنروزگار، پس از تبادل نظر و بحث و مشاجره، به اين نتيجه رسيده بوديم كه چه دليلي دارد نماز را به عربي بخوانيم؟ چرا نماز را به زبان فارسي نخوانيم؟ عاقبت تصميم گرفتيم نماز را به فارسي بخوانيم و همين كار را هم كرديم . والدين كم كم از اين موضوع آگاهي يافتند و به فكر چاره افتادند .

آن‏ها، پساز تبادل نظر با يكديگر، تصميم گرفتند با نصيحت ما را از اين كار باز دارند و اگر مؤثر نبود، راهي ديگر برگزينند . چون پند دادن آن‏ها مؤثر نيفتاد; ما را نزد يكي از روحانيان آن زمان بردند . آن روحاني وقتي فهميد ما به زبان فارسي نماز مي‏خوانيم، به شيوه‏اي اهانت ‏آميز نجس و كافرمان خواند . اين عمل او ما را در كارمان راسخ‏تر و مصرتر ساخت .

عاقبت ‏يكي از پدران، والدين ديگر افراد را به اين فكر انداخت كه ما را به محضر حضرت آيت الله حاج آقا رحيم ارباب ببرند و اين فكر مورد تاييد قرار گرفت . آن‏ها نزدحضرت ارباب شتافتند و موضوع را با وي در ميان نهادند . او دستور داد در وقتي معين ما را خدمتش رهنمون شوند . در روز موعود ما را كه تقريبا پانزده نفر بوديم، به محضر مبارك ايشان بردند . در همان لحظه اول، چهره نوراني و خندان وي ما را مجذوب ساخت; آن بزرگمرد را غير از ديگران يافتيم و دانستيم كه با شخصيتي استثنايي روبه رو هستيم . آقا در آغاز دستور پذيرايي از همه ما را صادر فرمود . سپس به والدين ما فرمود: شما كه به فارسي نماز نمي‏خوانيد، فعلا تشريف ببريد

و ما را با فرزندانتان تنها بگذاريد . وقتي آن‏ها رفتند، به ما فرمود: بهتر است ‏شما يكي يكي خودتان را معرفي كنيد و بگوييد در چه سطح تحصيلي و چه رشته‏اي درس مي‏خوانيد .آنگاه، به تناسب رشته و كلاس ما، پرسش‏هاي علمي مطرح كرد و از درس‏هايي مانند جبر و مثلثات و فيزيك و شيمي و علوم طبيعي مسائلي پرسيد كه پاسخ اغلب آن‏ها از توان ما بيرون بود . هر كس از عهده پاسخ بر نمي‏آمد، با اظهار لطف وي و پاسخ درست پرسش رو به رو مي‏شد . پس از آن كه همه ما را خلع سلاح كرد، فرمود: والدين شما نگران شده‏ اند كه شما نمازتان را به فارسي مي‏خوانيد، آن‏ها نمي‏دانند من كساني را مي‏شناسم كه - نعوذبالله - اصلا نماز نمي‏خوانند . شما جوانان پاك اعتقادي هستيد كه هم اهل دين هستيد و هم اهل همت . من در جواني مي‏خواستم مثل شما نماز را به فارسي بخوانم; ولي مشكلاتي پيش آمد كه نتوانستم . اكنون شما به خواسته دوران جواني‏ام جامه عمل پوشانيده‏ايد، آفرين به همت‏ شما . در آن روزگار، نخستين مشكل من ترجمه صحيح سوره حمد بود كه لابد شما آن را حل كرده‏ ايد . اكنون يكي از شما كه ازديگران مسلطتر است، بگويد بسم الله الرحمن الرحيم را چگونه ترجمه كرده است. يكي از ما به عادت دانش ‏آموزان دستش را بالا گرفت و براي پاسخ دادن داوطلب شد . آقا با لبخند فرمود: خوب شد طرف مباحثه ما يك نفر است; زيرا مناز عهده پانزده جوان نيرومند بر نمي ‏آمدم . بعد به آن جوان فرمود: خوب بفرماييد بسم الله را چگونه ترجمه كرديد؟ آن جوان گفت: طبق عادت جاري به نام خداوند بخشنده مهربان . حضرت ارباب لبخند زد و فرمود: گمان نكنم ترجمه درست ‏بسم الله چنين باشد . در مورد «بسم‏» ترجمه «به نام‏» عيبي ندارد . اما «الله‏» قابل ترجمه نيست; زيرا اسم علم (خاص) خدا است و اسم خاص را نمي‏توان ترجمه كرد; مثلا اگر اسم كسي «حسن‏» باشد، نمي‏توان به آن گفت «زيبا» . ترجمه «حسن‏» زيبااست; اما اگر به آقاي حسن بگوييم آقاي زيبا، خوشش نمي‏آيد . كلمه الله اسم خاصي است كه مسلمانان بر ذات خداوند متعال اطلاق مي‏كنند . نمي‏توان «الله‏» را ترجمه كرد، بايد همان را به كار برد .خوب «رحمن‏» را چگونه ترجمه كرده‏ايد؟ رفيق ما پاسخ داد: بخشنده . حضرت ارباب فرمود: اين ترجمه بد نيست، ولي كامل نيست; زيرا «رحمن‏» يكي از صفات خدا است كه شمول رحمت و بخشندگي او را مي‏رساند و اين شمول در كلمه بخشنده نيست; «رحمن‏» يعني خدايي كه در اين دنيا هم بر مؤمن و هم بر كافر رحم مي‏كند و همه را در كنف لطف و بخشندگي خود قرار مي‏دهد و نعمت رزق و سلامت جسم و مانند آن عطا مي‏فرمايد . در هر حال، ترجمه بخشنده براي «رحمن‏» در حد كمال ترجمه نيست . خوب، رحيم را چطور ترجمه كرده‏ايد؟ رفيق ما جواب داد:«مهربان‏» . حضرت آيت الله ارباب فرمود: اگر مقصودتان از رحيم من بودم - چون نام وي رحيم بود - بدم نمي‏آمد «مهربان‏» ترجمه كنيد; اما چون رحيم كلمه‏اي قرآني و نام پروردگار است، بايد درست معنا شود . اگر آن را «بخشاينده‏» ترجمه كرده بوديد، راهي به دهي مي‏برد; زيرا رحيم يعني خدايي كه در آن دنيا گناهان مؤمنان را عفو مي‏كند . پس آنچه در ترجمه «بسم الله‏»آورده‏ايد، بد نيست; ولي كامل نيست و اشتباهاتي دارد . من هم در دوران جواني چنين قصدي داشتم; اما به همين مشكلات برخوردم و از خواندن نماز فارسيمنصرف شدم . تازه اين فقط آيه اول سوره حمد بود، اگر به ديگر آيات بپردازيم، موضوع خيلي پيچيده‏تر مي‏شود . اما من معتقدم شما اگر باز هم بر اين امر اصرار داريد، دست از نماز خواندن به فارسي برنداريد; زيرا خواندنش از نخواندن نماز به طور كلي بهتر است .

در اين‏جا، همگي شرمنده و منفعل و شكست‏خورده از وي عذرخواهي كرديم و قول داديم، ضمن خواندن نماز به عربي، نمازهاي گذشته را اعاده كنيم . ايشان فرمود: من نگفتم به عربي نماز بخوانيد، هر طور دلتان مي‏خواهد بخوانيد . من فقط مشكلات اين كار را براي شما شرح دادم . ما همه عاجزانه از وي طلب بخشايش و از كار خود اظهار پيشماني كرديم . حضرت آيت الله ارباب، با تعارف ميوه و شيريني، مجلس را به پايان برد . ما همگي دست مباركش را بوسيديم و در حالي كه ما را بدرقه مي‏كرد، خدا حافظي كرديم . بعد نمازها را اعاده كرديم و از كار جاهلانه خوددست‏برداشتيم . بنده از آن به بعد گاه به حضور آن جناب مي‏رسيدم و از خرمنعلم و فضيلت وي خوشه‏ها بر مي‏چيدم . وقتي در دوره دكتراي‏زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تهران به تحصيل مشغول بودم، گاه نامه‏ها و پيغام‏هاي استاد فقيد مرحوم بديع الزمان فروزانفر را براي وي مي‏بردم و پاسخ‏هاي كتبي و شفاهي حضرت آيت الله را به آن استاد فقيد مي‏رساندم . و اين افتخاري براي بنده بود . گاه ورقه‏هاي استفتايي كه به محضر آن حضرت رسيده بود، روي هم انباشته مي‏شد . آن جناب دستور مي‏داد آن‏ها را بخوانم و پاسخ را طبق نظر وي بنويسم . پس از خواندن پاسخ، اگر اشتباهي نداشت، آن را مهر مي‏كرد . در اين مرحله با بزرگواري‏هاي بسيار آن حضرت رو به رو بودم كه اكنون مجال بيانآن‏ها نيست . خدايش بيامرزد و در درياي رحمت‏خويش غرقه سازد;

«انه كريم رحيم‏» 

به نقل ازآقاي دكتر محمد جواد شريعت

برگرفته از سايت تبيان همراه با ويرايش